Tôi sinh ra và lớn lên ở một vùng quê nghèo ven sông Hồng, nơi sáng sớm người ta dậy đi chợ, trưa trốn nắng trong chái bếp rơm, và tối đến nghe tiếng côn trùng như một bản nhạc buồn man mác. Nhà tôi nghèo, ba mất sớm, mẹ tần tảo một đời cũng chỉ mong tôi học hành thành tài để “thoát khỏi cái cảnh bán mặt cho đất, bán lưng cho trời”.
Tôi đã không phụ lòng mẹ. Suốt 12 năm học, tôi luôn đứng đầu lớp. Ngày tôi đỗ thủ khoa vào Đại học Y Hà Nội, cả làng đến chúc mừng. Mẹ tôi khóc cả buổi chiều, nói: “Con gái à, đời mẹ cực cũng được, chỉ cần con có tương lai”.
Nhưng cuộc đời luôn ẩn chứa những ngã rẽ không ai ngờ trước được. Mùa hè trước khi nhập học, tôi quen anh – người đàn ông hơn tôi 3 tuổi, đang học bác sĩ nội trú tại chính ngôi trường tôi sắp vào. Chúng tôi yêu nhau vội vã, mãnh liệt, và cũng đầy khờ dại. Rồi cái thai đến như một lời nhắc nhở nghiệt ngã rằng cuộc sống này không chỉ có tình yêu.
Tôi sững sờ khi cầm que thử thai với hai vạch đỏ. Tôi mới chỉ 18 tuổi. Tôi chưa kịp vào giảng đường đã phải đứng giữa hai lối đi: tương lai của chính mình, hay giữ lại giọt máu đang lớn dần trong bụng?
Anh hoảng hốt, bối rối, nhưng rồi ôm lấy tôi, nói rằng anh sẽ chịu trách nhiệm. Dẫu vậy, tôi hiểu, con đường của anh còn dài, còn nhiều cơ hội. Anh là người có chí, có khát vọng, nếu tôi ép anh phải nghỉ học để lo cho tôi và đứa bé, thì khác gì cắt ngang đường đời của anh?
Tôi nuốt nước mắt, quyết định xin bảo lưu kết quả đại học. Khi mọi người bạn cùng lớp hân hoan nhập học, tôi một mình ra chợ Long Biên, nơi tanh nồng mùi cá, mở một sạp nhỏ bán buôn.
Mỗi sáng 3 giờ tôi đã dậy ra chợ lấy hàng, tay lấm mùi nước cá, chân đứng hàng tiếng đồng hồ giữa nền đất lạnh ẩm. Tôi vừa lo chuyện bếp núc, nhà cửa, vừa gom góp từng đồng tiền lẻ gửi cho chồng đi học. Tôi không than trách. Tôi tin rằng chỉ cần mình cố gắng, tương lai sẽ nở hoa.
Năm tháng trôi qua, con tôi ra đời, khỏe mạnh và kháu khỉnh. Anh tốt nghiệp, trở thành bác sĩ chính thức. Nhờ chăm chỉ và có tay nghề, anh nhanh chóng được tin tưởng, rồi mở phòng khám tư. Thu nhập tăng vọt, cuộc sống khá lên từng ngày.
Nhưng cũng từ đó, anh bắt đầu thay đổi.
Anh ít về nhà. Mỗi lần về, thấy tôi đang rửa cá, anh cau mày quay đi. Khi tôi ngồi xuống cạnh anh, chưa kịp nói gì, anh đã lặng lẽ quay mặt, bịt mũi, rồi buông lời lửng lơ: “Em ngồi xa ra đi, mùi tanh quá… Anh mới đi gặp bệnh nhân, không muốn ám mùi này”.
Tôi im lặng, nhưng trong lòng như có ai cứa vào từng vết xước. Mùi tanh mà anh nhắc tới ấy, chính là mùi của những tháng năm tôi đã gánh cả một gia đình trên vai. Là mùi của hy sinh, của những đêm thức trắng cạo vảy cá đến chảy máu tay. Là mùi của sự chắt chiu, để anh được đứng trên bục danh vọng.
Tôi chẳng cần anh biết ơn. Tôi chỉ mong anh không quên.
Hôm ấy, họ hàng nhà anh tổ chức đám cưới ở quê. Anh mới mua chiếc ô tô tiền tỷ, bóng loáng và sang trọng. Cả nhà chồng bàn nhau sẽ đi chung một chuyến cho tiện.
Tôi dậy từ sớm, tranh thủ rửa cá rồi đi tắm, thay bộ váy mới mua. Cũng chỉ là váy chợ, nhưng tôi chọn cái dịu dàng nhất, muốn xuất hiện đàng hoàng trong mắt họ hàng. Khi tôi bước ra, con trai tôi reo lên: “Mẹ đẹp quá!”. Lòng tôi ấm lại.
Chúng tôi ra xe. Mẹ chồng, em chồng đã ngồi sẵn. Tôi vừa bước chân vào, chưa kịp ngồi xuống, anh đã chau mày, giật lui người lại, rồi đưa tay bịt mũi:
– Em… vẫn chưa tắm à? Mùi cá tanh quá… Xe mới, em ngồi thế này… kỳ lắm!
Tôi sững người. Mẹ chồng tôi ngước lên, mắt chậm rãi nhìn từ anh sang tôi. Bà không nói gì, chỉ mở cửa xe, bước xuống. Mọi người đều sửng sốt. Bà đứng cạnh cửa, ngẩng đầu lên, dõng dạc nói:
– Nếu chiếc xe này không xứng cho mẹ của cháu tôi ngồi, thì tôi cũng không có mặt mũi nào ngồi vào nữa. Chiếc xe bạc tỷ này, tiền đâu mà có? Có phải từ trời rơi xuống không? Chính là từ bàn tay tanh mùi cá của vợ anh làm nên. Tôi làm mẹ, tôi xấu hổ thay cho con trai mình!
Không khí chết lặng.
Tôi quay sang, thấy mặt anh trắng bệch. Anh cúi gằm, không nói được lời nào. Tôi thấy mắt anh long lanh nước, còn mẹ chồng thì tiến tới, nắm lấy tay tôi:
– Con dâu à, mẹ xin lỗi vì đã để con chịu nhiều thiệt thòi. Nhưng hôm nay, mẹ sẽ là người lên tiếng đòi lại công bằng cho con. Con là dâu nhà này, là mẹ của cháu đích tôn, là người vợ hi sinh cả tuổi trẻ để chồng được vinh hiển. Mẹ tự hào vì con.
Tôi bật khóc.
Lần đầu tiên sau bao nhiêu năm, tôi thấy mình không còn đơn độc trong cuộc chiến giữ gìn mái ấm.
Chuyến đi ấy, tôi được ngồi ghế trước, bên cạnh mẹ chồng. Còn anh, lặng lẽ lái xe, không nói gì suốt dọc đường. Nhưng tôi biết, từng lời mẹ nói như một cú tát làm anh tỉnh ngộ.
Tối hôm đó, sau khi về nhà, anh bỗng ngồi cạnh tôi. Tay anh lần đầu tiên chạm vào tay tôi sau nhiều tháng. Anh nói, giọng trầm và run:
– Anh xin lỗi. Anh đã quên mất, em từng vì anh mà từ bỏ cả tương lai, cả tuổi trẻ… Anh đã thay đổi quá nhiều. Cảm ơn em… vì vẫn ở lại.
Tôi nhìn anh, nở nụ cười nhẹ nhõm. Không phải vì lời xin lỗi ấy có thể xóa hết những tổn thương, mà vì cuối cùng, anh đã nhận ra điều mà tôi luôn mong đợi nhất: sự trân trọng.
Mùi cá có thể tanh. Nhưng mùi của tình yêu, sự hi sinh và lòng tự trọng – đó là mùi hương không thể bị xóa nhòa bởi những thứ vật chất hào nhoáng.
Có người phụ nữ nào không từng hy sinh? Nhưng điều họ cần nhất không phải là một lời cảm ơn, mà là ánh nhìn không quên cội nguồn – nơi những giấc mơ được đắp nên từ đôi tay đầy mùi cá tanh, nhưng trọn vẹn nghĩa tình.
